TÜRKİYE’DE KRİPTO VARLIK EKOSİSTEMİNİN TEKNİK KONULARDAKİ REGÜLASYONU

I. Türkiye’de Kripto Varlık Ekosisteminin Regülasyonunda Kurumların Rolü

Türkiye’de 02.07.2024 tarihinde Sermaye Piyasası Kanunu’na 7518 sayılı Kanun ile yapılan eklemelerle kripto varlık hizmet sağlayıcılarına (KVHS) ilişkin düzenlenmeler yapılmıştır. Türkiye’de kripto varlık hizmet sağlayıcılar için temel yetkili kurum olarak Sermaye Piyasası Kurumu (SPK) belirlenmiştir. SPK, kripto varlık hizmet sağlayıcılar içintemel gözetim ve denetim kurumudur. Bunun yanında; Kanun’da bankalar için BDDK ve kara para aklama ve terörizmin finansmanının önlenmesi konusunda MASAK yetkili kurumlarolarak öngörülmüştür. Teknik konularda ise; kripto varlık hizmet sağlayıcılar için yetkili kurum olarak TÜBİTAK belirlenmiştir.

Türkiye’deki kripto varlık ekosistemi için TÜBİTAK’ın oynayacağı rol çok önemlidir. Zira kripto varlık hizmet sağlayıcıları için bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılar kritik bileşenlerdir. Regülasyonlarla ortaya konulan teknik gereklilikler; kripto varlık hizmet sağlayıcıların faaliyetlerine başlama, sürdürme ve sona erdirme gibi ticaret hayatına ilişkin yaşamsal kararların alınmasında en önemli etken olduğu söylenebilir.

II. Regülasyon Süreci ve TÜBİTAK

Türkiye’de kripto varlık hizmet sağlayıcılar için regülasyon sürecinin başlamasından bu yana henüz TÜBİTAK’ın teknik konulara ilişkin ilan ettiği herhangi bir kriter ve esas bulunmamaktadır. Ancak bu durum, TÜBİTAK’ın paydaşlarla birlikte yürütülen ciddi çalışmaların ürünü olarak bazı kriterleri ortaya koyma çabasıyla açıklanabilir.

TÜBİTAK’ın kripto varlık hizmet sağlayıcılar için gerekli kriterleri belirlemek üzere çalışmalar yürüten birimi TÜBİTAK Blokzincir Laboratuvarı’dır. Bu birim 2017’den bu yana blokzincir alanında Ar–Ge çalışmaları yürütmektedir. Dolayısıyla TÜBİTAK BlokzincirLaboratuvarı, bu teknolojide yetkin ve deneyimli bir kurum olarak kripto varlık hizmet sağlayıcılara yönelik regülasyon çalışmalarını yürütmektedir.

15.11.2024 tarihinde Kripto Varlık Piyasası Hukuk ve Uyum Grubu (K-HUG: https://t.me/kriptohukuk) ile yaptığımız toplantıda; TÜBİTAK Blokzincir Laboratuvarı yöneticisi Dr. Taner Dursun, TÜBİTAK’ın KVHS regülasyonu konularındaki yaklaşımını ortaya koymuş ve yürüttüğü çalışmalar hakkında bilgi vermiştir. Sayın Dr. Taner Dursun’un yaptığı açıklamalara göre; TÜBİTAK Blokzincir Laboratuvarı regülasyon konusunda güvenlik konusundan ödün vermeden sektörün önünü açıcı ve Türkiye’deki teknolojik gelişmeleri destekleyici çalışmalar yürütmektedir. Bu çerçevedeki süreç; kripto varlık ekosistemi içindeki paydaşlar ile görüş alışverişleri içinde yönetilmektedir.

Sektör paydaşlarının görüşlerinin alınmasının akabinde gerekli değerlendirmeler yapılmak suretiyle TÜBİTAK tarafından teknik kriterler ilan edilecektir. Ancak regülasyon süreci, bu kriterlerin ilanı ile sonlanmayıp teknolojide ve siber tehditlerdeki gelişmelerin etkisine göre güncellemelerle devam edecektir.

III. Regülasyonda TÜBİTAK’ın Kripto Varlıklara İlişkin Konumu

TÜBİTAK, hem kripto varlıklara hem de kripto varlık hizmet sağlayıcılarına yönelik düzenlemelerde etkin rol alacaktır. Kanun’da TÜBİTAK’a kripto varlık hizmet sağlayıcıların gelirlerinden ayrılan pay, blokzincir teknolojisinin ülkemizde daha fazla geliştirilmesi için kullanılacaktır.

Kripto varlıklara ilişkin yürütülen çalışmalar; kripto varlıkların kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından listelenmesine ve listeden çıkarılması süreçlerine ilişkin temel kuralların belirlenmesini kapsamaktadır. Bu konuda kripto varlık hizmet sağlayıcıların politikalar oluşturması, risk analiz süreçleri, kayıtların denetlenebilir şekilde tutulması, kripto varlıkların çeşitli risk sınıflarına göre listelenmesi ve ilan edilmesi vb. bazı gereklilikler üzerinde durulmaktadır. SPK tarafından gri liste, kara liste gibi bazı listeler oluşturularak riskli görülen kripto varlıkları ilan edilmesi de düşünülmektedir. Bu mekanizma nihai düzenlemede devreye alınırsa; SPK’nın kara listesine dahil edilen kripto varlıkların kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından listelenmesi mümkün olmayacaktır.

TÜBİTAK tarafından çeşitli varlık sınıfları üzerine de çalışmalar yürütülmektedir.Stablecoinler, RWA tokenleri, meme coinler, exchange coinler, privacy coinler vb. kripto varlık sınıfları bunlardan bazılarıdır. Yine Kanun’da değeri teknolojiden ayrıştırılamadığı belirtilen ve ekosistemde teknoloji coinleri olarak adlandırılmaya başlanan coin sınıfının KVHS’lerde işlem görebilmesi için TÜBİTAK’ın SPK’ya ilgili coin ile ilgili olarak hazırlayacağı teknoloji değerlendirme raporları da önemli olacaktır.

IV. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar İçin Teknik Kriterler

TÜBİTAK’ın şu anda kripto varlık hizmet sağlayıcıları bakımından odaklandığı konulardan biri de cüzdan güvenliği konusudur. Cüzdan güvenliği konusunda, Türkiye’ye özgü bazı çözüm modelleri üzerinde değerlendirmeler devam etmektedir. Halihazırda kripto borsalarının müşteri kripto varlıklarının %95’inin SPK tarafından yetkilendirilmiş bir veya birden fazla saklama kuruluşunda tutulması, kalan %5’inin kripto borsası şirketlerinin likit rezerv olarak kendi bünyesinde tutulması gibi bir formül üzerinde durulmaktadır.

Gerek sıcak cüzdanlar, gerek soğuk cüzdanlar gerekse de ılık cüzdanlar için yürütülen çalışmalar halen devam etmektedir. Kripto borsalarında hiç cüzdan bulunmaması konusu da halen değerlendirilen konulardan biridir. Kripto varlık hizmet sağlayıcıları MKK ve MASAK entegrasyonu ve bu arada seyahat kuralı (travel rule) çözümleri üzerine çalışmalar da devam ettirilmektedir.

Kripto varlık hizmet sağlayıcılar için TÜBİTAK kriterleri bir anda tamamlanmayacaktır. Düzenlemeler peyder pey ilan edilmek ve daha sonra yine bu düzenlemeler detaylandırılmak suretiyle regülasyon süreci aşamalar şeklinde ilerleyecektir. Bu durumda kripto varlık hizmet sağlayıcıları için bazı masraflar ortaya çıkabilse de bu masraflar kripto varlık hizmet sağlayıcıları için önemsiz kabul edilebilir. Zira asıl olan teknik açıdan Türkiye’de güvenli bir kripto varlık ekosistemini oluşturabilmektir. Böylelikle kripto varlık ekosisteminde Türkiye’nin kripto varlık hizmet sağlayıcıları için daha fazla güven duyulan bir ülke konumuna gelmesi amaçlanmaktadır.

V. Regülasyonun Kripto Varlık Ekosistemi Çalışma Hayatına Yönelik Katkıları

TÜBİTAK’ın oluşturacağı teknik kriterlerle; kripto varlık hizmet sağlayıcılar için bazı yeni rollerde uzman personelin istihdam edilmesinin zorunlu olabileceği beklenmektedir.Örneğin; kriptolog, blokzincir uzmanı, token listeleme uzmanı gibi roller, zorunlu istihdamı düşünülen rollerden bazılarıdır. Yine teknolojik altyapılarda kullanılan kritik bileşenlerin sertifikasyon süreçleri için bazı şirketlerin yetkilendirilmesi gerekliliği de Türkiye’de kripto varlık ekosisteminin çalışma hayatına ilişkin istihdamı arttırıcı bir unsur olarak ortaya çıkacaktır.